Οι  συμφωνίες  Ζυρίχης  Λονδίνου, περιείχαν τα  σπέρματα  της  διχοτόμησης  της  Κύπρου.   Από την  επόμενη  μέρα της  κολοβής  ανεξαρτησίας, οι  τ/κ συνεχίζουν την  εφαρμογή  των  σχεδίων για  επίτευξη του στόχου της  διχοτόμησης. Οργανώνονται και  εξοπλίζονται  εισάγοντες  οπλισμό απο την Τουρκία  (βλ. Πλοιάριο DENIZ)

H  ε/κ πλευρά παρακολουθεί τα τεκτενόμενα και  επιχειρεί να προετοιμαστεί  για να  αποκρούσει  τυχόν στρατιωτική δράση των  τ/κ,  με    την ίδρυση  παρακρατικής   μυστικής οργάνωσης με την  επωνυμία  “ΑΚΡΙΤΑΣ”  με  επικεφαλής τον ίδιο τον υπουργό εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη. Οι προσπάθειες  και οι  ενέργειες αποδεικνύονται  εκ των πραγμάτων επιπόλαιες  , ερασιτεχνικές  και απολύτως  ανεπαρκείς.

Στις  30/11/1963 Ο Πρόεδρος  της νεαρής  δημοκρατίας Μακάριος,   υποβάλλει  στον  αντιπρόεδρο Κουτσιούκ  και στην τουρκική κυβέρνηση υπόμνημα  με τα 13  σημεία  τροπολογιών του Συντάγματος. Οι  ασκός  του Αιόλου έχει πιά  αννοίξει.  Το βράδυ της  23ης  Δεκεμβρίου ξεκινούν  οι πρώτες  συγκρούσεις  με  αφορμή έλεγχο  τ/κ που επεχείρησε  αστυνομική περίπολος  παρά την οδό Ερμού στη Λευκωσία.  Την  επομένη  οι  τ/κ  ενεργούν   γενικευμένη εξέγερση και επίθεση στα βόρεια προάστια της  Λευκωσίας. Η  συγκρούσεις  επεκτείνονται  σε ολόκληρο το νησί.  Η  ΤΟΥΡΔΙΚ  εξέρχεται  του στρατοπέδου της  και λαμβάνει θέσεις  μάχης.  Οι  τ/κ  δημιουργούν ισχυρούς  θύλακες που τους  ενισχύουν με  πληθυσμούς που  μετακινούν   από μικτά χωριά.  Η  Κύπρος καντονοποιείται. Τίθενται τα θεμέλεια  της  διχοτόμησης.

Στην  ε/κ  πλευρά επικρατεί πλήρης  σύγχυση,  τρόμος, πανικός, ανησυχία,  αβεβαιότητα . Αξιόμαχος  στρατός  δεν υπάρχει.  Η μυστική οργάνωση   του υπ.  Εσωτερικών αποδεικνύεται  γελοία και ανύπαρκτη.  Την  άμυνα  αναλαμβάνουν   ιδιωτικοί  στρατοί. ( οι  ομάδες  του Λυσσαρίδη  του Σαμψών,    κ.α.)

Στην  Αθήνα,  Ο Διγενής ανησυχεί για  την κατάσταση που  δημιουργήθηκε. Ξεκινά επαφές με  την Ελληνική Κυβέρνηση  και την  Στρατιωτική ηγεσία. Μελετά τα  υφιστάμενα  στρατιωτικά  σχέδια  “ΤΙΜΟΘΕΟΣ” , “ΠΥΡΣΟΣ”  “ΑΦΡΟΔΙΤΗ”  και  διαπιστώνει ότι  είναι  ανεδαφικά και ανεφάρμοστα.  Προβαίνει ο ίδιος  σε  σύνταξη νέων  σχεδίων τα  οποία και υποβάλλει και  γίνονται κατ  αρχήν  δεκτά.  Τα  σχέδια  του Διγενή προβλέπουν  την  οργάνωση και εξοπλισμό 32  ταγμάτων πεζικού με πλήρη εξοπλισμό  υποστήριξης. (12 τακτικά και 20  εφεδρικά). Προβλέπει την  καθιέρωση  υποχρεωτικής  στρατιωτικής  θητείας  των  ε/κ,  την επιτήρηση  των ακτών  προς  απόκρουση  αποβάσεως  και ταυτόχρονες  εκκαθαρίσεις των τ/κ  θυλάκων  αντίστασης

Στις 23 Μαϊου  1964 σε  επιστολή του προς τον πρωθυπουργόν της  Ελλάδος Γεώργιον Παπανδρέου αναφέρει:

“…..Η  επιπολαιότης μεθ ης  αντιμετωπίσθη η  κατάστασις  εν Κύπρω αφ’ ότου ήρχισαν προ πενταμήνου  αι  συγκρούσεις, επέτρεψεν  εις τους  τ/κ, σημαντικώς υποδεέστερους  ημών,  να καταλάβουν  και οργανώσουν περιοχήν πλήρως  ελεγχομένην υπ  αυτών από Λευκωσίας μέχρι στενωπού Αγύρτας προς Κερύνεια, παρ’ όλο οτι  ευθύς  εξ αρχής και μέσω του κ. Ν. Κρανιδιώτη υπέδειξα  εις  τους  εν Κύπρω, την  σοβαρότητα  της  τοιαύτης προωθήσεως  των  Τούρκων προς τον Πενταδάκτυλον και εγκαταστάσεως  των  επ αυτού.

         Διαπιστώνει στη  συνέχεια ότι  παρήλθαν  5 κρίσιμοι μήνες  χωρίς να  δημιουργηθεί οργανωμένος στρατός, αλλά  “ανεπαρκή  τμήματα και απειθάρχητα” και  προτείνει:

              “ Εδήλωσα υπευθύνως και το επαναλαμβάνω, ότι  εντός διμήνου είμαι εις θέσιν να δημιουργήσω στρατόν και να λάβω  εκείνα τα  μέτρα ωστε να αποκρούσωμεν εχθρικήν  απόβασιν, εάν μου εδίνοντο τα  μέσα και  “εν λευκώ”  η  διαχείρισις  του στρατιωτικού τομεως της Κύπρου. Εξενίσθητε  τότε δια το αίτημα  μου αυτό και  Σας  εξήγησα τι εσήμαινε…”   και  συνεχίζει

                  “ … Οταν προ τινων  ημερών εζήτησα να  μου επιτραπεί  η μετάβασις  εις  Κύπρον,  μοι  ανεκοινώθη, οτι  δια λόγους  κυρίως  πολιτικούς επεβάλλετο μικρά  αναβολή. Ηναγκάσθην  να μην επιμένω, μολονότι  δεν έκρινα  σοβαρούς  τους  τους  προβληθέντες  λόγους.

            Ηδη  όμως  προ της  σοβαρότητος της  καταστάσεως  εν Κύπρω και προς  τον σκοπόν όπως  επιβλέψω την εφαρμογήν των διαταχθέντων, επανέρχομαι επί της  αιτήσεως  μου, να  μεταβώ  κρυφίως  εις  Κύπρον. “ και κλείνει την επιστολήν του :

            “Ζητώ να  αφεθώ  ελεύθερος να  εφαρμόσω  ότι υπεσχέθην……..άλλως  μετα  βαθείας μου λύπης,  είμαι υποχρεωμένος να  δηλώσω  οτι θα  διαχωρίσω τας  ευθύνας  μου και θα κάμω εκείνο, το οποίον μου υπαγορεύει η  εθνική μου συνείδησις και  αι υποχρεώσεις μου έναντι του  Ελληνικού Κυπριακού Λαού.

                        Μετα  πάσης  τιμής
                       Γ. ΓΡΙΒΑΣ  –   ΔΙΓΕΝΗΣ

Φορείς  και οργανώσεις από τη  Κύπρο εκλιπαρούν  τον Διγενή  να  επιστρέψει στη  Κύπρο,  ασκούν πιέσεις  στην Ελληνική  Κυβέρνηση για να επιτύχουν την  επάνοδο του Διγενή.

Επιτέλους  στις 9 Ιουνίου 1964, οι  υπουργοί της  Κυβερνήσεως  Γ. Παπανδρέου, Σταύρος Κωστόπουλος  και Πέτρος  Γαρουφαλιάς επισκέπτονται τον Διγενή  στην οικία  του και του ανακοινώνουν οτι μπορεί να αναχωρήσει κρυφά  για την Κύπρο. Το πρωϊνό της 12ης  Ιουνίου 1964, ο  Διγενής  αποβιβάζεται  σαν  επιβάτης  του πλοίου  ΑΤΡΕΥΣ,  στη  Κύπρο.  Με  το ίδιο πλοίο αποστέλλεται στρατιωτικό προσωπικό και οπλισμός.

Ενώ  μέχρι τέλους  Μαϊου  1964  ειχαν  αποσταλεί 106  άνδρες, 420  τόννοι υλικών και 617  τόννοι πυρομαχικών,  κατα το δίμηνο Ιουνίου – Ιουλίου αποστέλλονται 6.927  άνδρες ,  2880 τόννοι υλικών και 2.274  τόννοι πυρομαχικών. Μέχρι τις  10 Οκτωβρίου έχουν αποσταλεί συνολικά 8.364 άνδρες 4.807 τόννοι υλικών και 3,460 τόννοι πυρομαχικών.

Και όμως  4  μόλις   μέρες μετα  την άφιξη του Διγενή  στη Κύπρο,  η  Ελληνική  κυβέρνηση αποφασίζει να  τον  ανακαλέσει.

Σχετικά ,  παραθέτουμεν  την από  20/6/1964 ¨εκθεση του  Διγενή  πρόν  τους Πρωθυπουργόν  της Ελλάδος, Υπουργόν  Εξωτερικών, Υπουργόν Αμύνης , με  κοινοποίηση προς τον Βασιλέα

“..…  Την 19.10  εξ  ώραν της 16ης τρεχ, συναντήθην   μετα  του αφιχθέντος εξ  Αθηνών κ.  Ανδρέα  Παππά κατόπιν αιτήσεως του. Ούτος  μου ανεκοίνωσεν οτι δύο ήσαν οι σκοποί του ταξειδίου  του.  Ο πρώτος να  ενημερώσει τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον επί του σκοπού του ταξειδίου του Προέδρου της  Ελληνικής  Κυβερνήσεως εις  Ουάσιγκτων. Ο  δεύτερος  να μοι διαβιβάση επιθυμίαν του κ. Προέδρου ότι πρέπει να  αναχωρήσω  αμέσως  εκ Κύπρου,  διότι ούτος  φοβείται ότι   η ενταύθα  παρουσία ου πιθανόν να γνωσθή, οπότε θα βλάψη κατα  την επικείμενην  συζήτησιν του  Κυπριακού εις το  Συμβούλου Ασφαλείας την  19ην τρέχοντος.

            Εις  τον κ. Παππά απήντησα  ως ακολούθως: “Δεν  είναι ο  ανωτέρω λόγος,  δι’ ον  καλούμαι να  εγκαταλείψω  την Κύπρον, αλλ  έτερος, ον κατέχω εξ  αξιοπίστου πηγής.  Ο  αρχιεπίσκοπος  Μακάριος  μετα την συνομιλίαν μας  εκάλεσε  τον  εν Κύπρω  Έλληνα  Πρεσβευτήν, προς τον οποίον  εξεδήλωσε την δυσαρέσκειαν του διότι ευρισκόμην εν Κύπρω. Κατόπιν τούτου ο Ελλην Πρεσβευτής ήλθεν εις  επαφήν με το Ελληνικόν Υπουργείον Εξωτερικών,  εις ο  διεβίβασε τας  ανησυχίας και την δυσαρέσκειαν  του αρχιεπισκόπου.

            Πρόσθεσα  επίσης ότι  δεν έχω το  δικαίωμα τώρα, καθ ον τρόπον με  καλούν, να  εγκαταλείψω την Κύπρον,  δια να  χαραρκτηρισθώ  ως ρίψασπις παρ εκείνων οι οποίοι  γνωρίζουν την άφιξιν μου.

            Την  19ην τρεχ. 17ην ώραν, με  επεσκέφθησαν  οι εξ  Ελλάδος  αφιχθέντες την  18ην τρεχ.  Αξιωματικοί του ΓΕΣ υποστράτηγος  Γεωργιάδης και Ταξίαρχος Τσούμπας μετα των  Στρατηγών Γ. Καραγιάννη και Πρόκκου και μοι  διεβίβασαν εκ  μέρους  του Υπουργού  Αμύνης κ. Π. Γαρουφαλιά τα  ακόλουθα:

            “  Αι  αποσταλείσαι και αποσταλησόμεναι  εξ Ελλάδος  δυνάμεις θα υπαχθούν επιχειρησιακώς υπό την ηγεσίαν  σας εις περίπτωσιν τουρκικής  εισβολής ομού μετά  των  δυνάμεων του κυπριακού στρατού και να  καταρτίσετε τα  σχετικά  σχέδια, τόσον  δια την απόκρουσιν ταύτης όσον και την εκκαθάρισιν του  εσωτερικού της  νήσου από  τουρκικάς  εστίας  αντιστάσεως. Τα  σχέδια  ταύτα αφού τα καταρτίσετε να  τα μεταφέρετε  ο ίδιος  εις  Αθήνας δια να  συζητήσετε  επ αυτών.”

            Μόλις  εξήλθαν οι ανωτέρω , εισήλθον εις την οικίαν μου ο Ταξίαρχος Περίδης μετα  του Στρατηγού Καραγιάννη. Ο κ. Περίδης μοι ενεχείρισε και ανέγνωσα τηλεγράφημα, δια του οποίου εκαλούμην να  αναχωρήσω  εκ Κύπρου και εις το οποίον αναφέρετο μάλιστα ότι  δια τον σκοπόν τούτον θα  ήτο  εις την διάθεσιν μου αεροπλάνο.  Ούτως, εντός  ελαχίστων λεπτών μοι εκοινοποιήθησαν  δύο  αλληλοσυγκρουόμεναι εντολαί.   Και  αι  δύο εκ του Υπουργού Εθνικής  Αμύνης, όστις ασφαλώς ητο εν γνώσει της  αποστολής  Α. Παππά. Τι να  εικάση τις  εκ τούτων;

            Απήντησα οτι είμαι ελεύθερος πολίτης δημοκρατικής  χώρας και έχω το δικαίωμα να κανονίζω  μόνος  μου που θα  διαμένω, επί πλέον  δε είμαι και Κύπριος και συνεπώς  ουδείς  δύναται να με  εμποδίσει, υπο οιαδήποτε προσχήματα, να παραμείνω  εις την γενέτειραν μου.”

Στις  24/6/1964 ο  Διγενής  απευθυνόμενος  στον Κυπριακό Λαό  μέσω του ΡΙΚ προσδιορίζει τους  σκοπούς της αφίξεως  του
στη Κύπρο:

α) να  διακηρύξη την ανάγκη ενότητος και συμφιλιώσεως  του Ελληνικού  Κυπριακού λαού
β) να ασκήση όλην την επιρροήν του δια την αρμονική και ειρηνική συνύπαρξη  ε/κ και τ/κ
γ) να συμβάλη  στη  δικαία λύση του Κυπριακού προβλήματος